ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΜΚΟΣ
“ΠΛΑΓΙΑ ΣΚΕΨΗ!”
Ποιός από εμάς δεν παρευρέθηκε σε meetings, στα οποία λαμβανομένων υπόψη των περιορισμών της ομάδας, η απόφαση που τελικά πάρθηκε δεν ήταν η βέλτιστη; Ίσως είχε μια νέα ιδέα να πει, αλλά σκέφτηκε τις αντιδράσεις των άλλων και σιώπησε, ή την εξέφρασε μεν, αλλά προσαρμοσμένη σε αυτό που εκείνοι ήθελαν να ακούσουν ή ήταν έτοιμοι να δεχθούν. Ίσως μάλιστα και να ήθελε να αντιδράσει σε μια άλλη πρόταση, αλλά φοβήθηκε. Φοβήθηκε να μην φανεί «κακός», απαισιόδοξος, πεσιμιστής, ή στον αντίποδα να φανεί εντελώς παράλογος!
Σας θυμίζουν κάτι όσα διαβάσατε; Θα επιθυμούσατε αυτό να αλλάξει; Θα θέλατε να έχετε ελευθερία έκφρασης και συνεισφοράς, χωρίς να σκέφτεστε τις συνέπειες; Ασχέτως μάλιστα της θέσης σας στην ιεραρχία; Αναρωτιέστε αν αυτό είναι ποτέ δυνατό;
Ας ξεκινήσουμε την εκπαίδευση μας, γνωρίζοντας μια από τις πλέον επαναστατικές μορφές σκέψης, την «πλάγια σκέψη», όπως αυτή εκφράστηκε από τον δημιουργό της Edward de Bono το 1992, με την μέθοδο των «έξι καπέλων της σκέψης» και στη συνέχεια το πως χρησιμοποιείται στις συναντήσεις.
Α. Ας δούμε πρώτα τη δουλειά που κάνει το κάθε καπέλο:
• ΛΕΥΚΟ ΚΑΠΕΛΟ: Το εν λόγω καπέλο φοριέται από έναν παρατηρητή. Δεν έχει και δεν εκφράζει άποψη. Το βασικό του χαρακτηριστικό είναι ότι εστιάζει στα γεγονότα. Η δουλειά του συνίσταται στο να είναι ουδέτερος, να δίνει σημασία μόνο στα δεδομένα και τις πληροφορίες που παρέχονται, στο τι χρειάζεται να γίνει και στο πως αυτό θα επιτευχθεί…
• ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΑΠΕΛΟ: Το εν λόγω καπέλο φοριέται από τον πρώτο συμμετέχοντα στη συζήτηση. Είναι δημιουργικός, ερευνά τις πιθανότητες των δυνατών εναλλακτικών λύσεων, ψάχνει και εξετάζει τις νέες ιδέες….
• ΚΙΤΡΙΝΟ ΚΑΠΕΛΟ: Το εν λόγω καπέλο φοριέται από τον δεύτερο συμμετέχοντα στη συζήτηση. Βλέπει τα θετικά πράγματα και ταυτόχρονα τα τεκμηριώνει με τη λογική, είναι οπτιμιστής. Ψάχνει να βρει θετικά αποτελέσματα και οφέλη.
• ΜΑΥΡΟ ΚΑΠΕΛΟ: Το εν λόγω καπέλο φοριέται από τον τρίτο συμμετέχοντα στη συζήτηση. Παίζει τον ρόλο του «δικηγόρου του διαβόλου». Το βασικό του χαρακτηριστικό είναι ότι λειτουργεί βασιζόμενος αποκλειστικά και μόνο στη λογική. Η δουλειά του συνίσταται στο να λειτουργεί ως ψυχρός δικαστής, να κριτικάρει και να ψάχνει να βρει λόγους γιατί κάτι «πηγαίνει λάθος». Αν παραχρησιμοποιηθεί, σκοτώνει τη δημιουργικότητα…
• ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΑΠΕΛΟ: Το εν λόγω καπέλο φοριέται από τον τελευταίο συμμετέχοντα στη συζήτηση. Το βασικό του χαρακτηριστικό είναι ότι βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στο συναίσθημα. Η δουλειά του συνίσταται στο ότι λειτουργεί μέσω προαισθημάτων, παρουσιάζει τις σκέψεις του αυθόρμητα, χωρίς δηλαδή να τις επεξηγεί ή να τις τεκμηριώνει. Έχει δικαίωμα να πει «ότι του κατέβει»…
• ΜΠΛΕ ΚΑΠΕΛΟ: Το εν λόγω καπέλο φοριέται από έναν ακόμα παρατηρητή. Είναι ήρεμος. Ελέγχει την πρόοδο των διαδικασιών, δείχνει τα βήματα που η συζήτηση θα ακολουθήσει. Προσέχει τα άλλα καπέλα και λειτουργεί ως πρόεδρος του συμβουλίου
Β. Ας δούμε τώρα, πως χρησιμοποιούμε την μέθοδο μας στην πράξη. Ας υποθέσουμε ότι παρευρίσκεσθε στο επόμενο σας meeting. Τα καπέλα μοιράζονται τυχαία (και ΟΧΙ βάσει των προτιμήσεων του καθενός). Τα βήματα εφαρμογής της – με τη σειρά που παρατίθενται – έχουν ως εξής:
1. Το λευκό καπέλο ξεκινά, παρουσιάζοντας τα γεγονότα / το πρόβλημα που ζητά λύση
2. Το πράσινο καπέλο ψάχνει Χ εναλλακτικές προτάσεις σχετικά με το πως θα μπορούσατε να χειριστείτε την υπόθεση
3. Το κίτρινο καπέλο εστιάζει στα δυνατά στοιχεία της κάθε πρότασης και στα πιθανά θετικά της αποτελέσματα. Παράλληλα, το μαύρο καπέλο ψάχνει να βρει τους λόγους αποτυχίας της κάθε μίας
4. Το κόκκινο καπέλο συγκεντρώνει τις απόψεις όλων αναφορικά με τις εναλλακτικές
5. Και τέλος, το μπλε καπέλο κλείνει τη συνάντηση
Τα πλεονεκτήματα της «πλάγιας σκέψης» είναι πραγματικά απίστευτα. Πρώτα από όλα διαφοροποιεί την άποψη από το άτομο, επιτρέποντας μας έτσι να εκφραστούμε χωρίς ρίσκο. Θέτει κανόνες στη συζήτηση, και οδηγεί σε αποφάσεις, αντί για ατελείωτες νέες συναντήσεις που δεν καταλήγουν πουθενά. Εστιάζει στη δημιουργική σκέψη και δεν επιτρέπει σε κανέναν «να μιλά, μόνο για να μιλά». Διευκολύνει την επικοινωνία και την ανταλλαγή απόψεων. Το σημαντικότερο όλων; Μας μαθαίνει να σκεφτόμαστε με περισσότερους τρόπους (πιο σφαιρικά) από ότι μας βγαίνει ασυναίσθητα, προάγοντας μας ως άτομα και ως ομάδα!
Καλή σας επιτυχία!
Για οποιαδήποτε απορία ή ανάγκη διευκρίνησης, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με τον Κώστα Στάμκο στην διεύθυνση: k.stamkos@cityu.gr